ข้อเสนอ 10 ข้อ จากสถานการณ์การฆ่านอกระบบกฎหมายในจังหวัดชายแดนใต้ ขอให้ยุติและแก้ไขสภาพปัญหา

ขอให้ยุติการฆ่านอกระบบกฎหมายในรอบสองปีเสียชีวิตไปแล้ว ๕๐ ราย

ข้อเสนอ 10 ข้อ จากสถานการณ์การฆ่านอกระบบกฎหมายในจังหวัดชายแดนใต้

รายที่ 51 รายแรกในปี 2565

เผยแพร่วันที่ 25 มกราคม 2565

มูลนิธิผสานวัฒนธรรม (CrCF)

กลุ่มด้วยใจ (Duayjai)

เครือข่ายผู้ได้รับผลกระทบจากกฎหมายพิเศษ (JASAD

เครือข่ายสิทธิมนุษยชนปาตานี (HAP)

ในประวัติศาสตร์การเมืองของไทยมีการละเมิดสิทธิในชีวิตที่ร้ายแรงและกว้างขวางหลายเหตุการณ์ เช่น การสลายการชุมนุมกลุ่ม นปช. กลุ่มพันธมิตรฯ สงครามยาเสพติด เหตุการณ์ตากใบ-กรือเซะ/ความขัดแย้งใน จชต. เหตุการณ์พฤษภา 35 เหตุการณ์ 6 ตุลา 19 เหตุการณ์ 14 ตุลา 16 การทรมาน อุ้มหาย อุ้มฆ่า เป็นระบบ-เฉพาะกรณี ทั้งโดยเจ้าหน้าที่รัฐและบางกรณีเกิดจากกลุ่มติดอาวุธที่ไม่ใช่รัฐ  ความรุนแรงทางการเมืองที่ผ่านมาเหล่านี้ทำให้เกิดการละเมิดสิทธิในชีวิต ไม่สามารถนำคนผิดมาลงโทษ แต่กลับเหลือแต่เพียงความทรงจำและประวัติศาสตร์ความรุนแรง  อย่่างกรณีเหตุการณ์ปราบปรามผู้ชุมนุมเสื้อแดงปี 2553 มีผู้เสียชีวิตถึง 99 ศพ มีหลายกรณีที่ระบุว่าผู้กระทำเป็นเจ้าหน้าที่รัฐ แต่กลับไม่มีการนำคนผิดมาลงโทษ บางคดีเข้าสู่การพิจารณาในขั้นศาล และมีการเยียวยาจำนวนเงินที่มาก ตัวอย่างเหล่านี้แสดงให้เห็นว่าความรุนแรงจากรัฐไม่ได้เกิดขึ้นแต่ในจังหวัดชายแดนใต้เท่านั้น

ในจังหวัดชายแดนใต้การฆ่านอกระบบกฎหมายในรอบสองปีนับตั้งแต่เดือนมกราคม 2563 ถึงเดือนธันวาคม 2564 มีผู้เสียชีวิตไปแล้ว ๕๐ ราย เหตุการณ์เมื่อวันที่ ๒๐ มกราคม ๒๕๖๕  เป็นอีกครั้งหนึ่งและเป็นครั้งแรกในปีพ.ศ.  ๒๕๖๕ นับเป็นรายที่ ๕๑ 

การบังคับใช้กฎหมายที่สอดคล้องกับรัฐธรรมนูญหลักการสากลและหลักนิติธรรมต่อผู้ต้องสงสัย ผู้ต้องหาหรือจำเลยในคดีความมั่นคง คือการนำบุคคลเข้าสู่กระบวนการยุติธรรมและดำเนินการตามกฎหมายบ้านเมืองให้ได้รับบทลงโทษจากคำพิพากษาของศาลชั้นต้น อุทธรณ์ ฎีกา การใช้ความรุนแรงทางอาวุธแทนการนำบุคคลเข้าสู่กระบวนการยุติธรรมโดยรัฐในรูปแบบนี้นอกจากจะทำลายสิทธิในชีวิตแล้วด้วยนั้นยังเป็นการทำลายหลักนิติธรรมของประเทศด้วย

เจ้าหน้าที่รัฐจะต้องไม่ใช้ความรุนแรงในการทำลายชีวิตประชาชนโดยไม่ผ่านการพิจารณาคดีโดยศาลยุติธรรมให้มีคำพิพากษาของศาลสูงสุดตัดสินลงโทษการใช้อำนาจนอกระบบกฎหมายนี้ยังส่งผลต่อกระบวนการสันติภาพที่เกิดขึ้นอีกครั้งในปี 2565 นี้  เครือข่ายองค์กรสิทธิมนุษยชนขอเรียกร้องให้ฝ่ายนโยบายของรัฐบาลรวมทั้งฝ่ายความมั่นคงยุติการปฏิบัติการสังหารประชาชนนอกระบบกฎหมายโดยทันที รับรองสิทธิขั้นพื้นฐานของประชาชนคือสิทธิในชีวิต การได้รับการพิจารณาคดีที่เป็นธรรมตามหลักนิติธรรม และดำเนินการแก้ไขสภาพปัญหา

สิทธิในชีวิต

สิทธิในชีวิตปรากฎใน มาตรา 3 ของปฏิญญาสากลว่าด้วยสิทธิมนุษยชน ตั้งแต่ปีค.ศ ๑๙๔๕   และในมาตรา 6 ของกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมืองเมื่อปี ๑๙๖๖   คือการยอมรับสิทธิโดยธรรมชาติของทุกคนคือสิทธินี้ทุกคน “จะได้รับการคุ้มครองตามกฎหมาย” และ “ไม่มีใครถูกพรากชีวิตไปโดยพลการ”

สิทธิในการดำรงชีวิตของบุคคลที่มีอายุต่ำกว่า 18 ปีและภาระผูกพันของรัฐที่จะรับประกันสิทธินี้ในขั้นสูงสุดที่เป็นไปได้  โดยเฉพาะในมาตรา 6 ของอนุสัญญาว่าด้วยสิทธิเด็ก  ทุกคนมีสิทธิได้รับการคุ้มครองสิทธิในชีวิต โดยปราศจากความแตกต่างหรือการเลือกปฏิบัติไม่ว่าในรูปแบบใด และบุคคลทุกคนจะต้องได้รับการรับรองว่ามีการเข้าถึงการเยียวยารักษาอย่างเท่าเทียม

ยิ่งไปกว่านั้นมาตรา 4 วรรค 2 ของกติการะหว่างประเทศว่าด้วยสิทธิพลเมืองและสิทธิทางการเมืองแสดงให้เห็นว่าสถานการณ์พิเศษเช่นความไม่มั่นคงทางการเมืองภายในประเทศหรือสถานการณ์ฉุกเฉินอื่น ๆ ไม่อาจทำให้สูญเสียสิทธิในชีวิตและความปลอดภัยของบุคคล

การฆ่านอกระบบกฎหมาย การวิสามัญฆาตกรรม และ คำว่าศาลเตี้ย ทั้งสามคำนี้เป็นรูปแบบของการละเมิดสิทธิในชีวิตที่ร้ายแรง  รวมทั้งการเสียชีวิตในระหว่างการควบคุมตัวก็เป็นการละเมิดสิทธิในชีวิตอีกรูปแบบหนึ่งเช่นกัน   

ก่อนหน้านี้ระหว่างปี 2553- ๒๕๕๙ ผู้ต้องหาคดีความมั่นคงหรือผู้ที่ถูกควบคุมตัวด้วยกฎหมายพิเศษในจังหวัดชายแดนใต้กังวลใจมากที่สุดคือความปลอดภัยหลังจากได้รับการปล่อยตัวซึ่งความกังวลของพวกเขาก็ไม่เกินเลยจากข้อเท็จจริงมากนักเมื่อกลุ่มด้วยใจได้รวบรวมรายชื่ออดีตผู้ต้องหาคดีความมั่นคง ผู้ที่ถูกควบคุมตัวด้วยกฎหมายพิเศษ และบุคคลในครอบครัว ที่ถูกยิงได้รับบาดเจ็บหรือเสียชีวิตตั้งแต่ปี 2553 จนถึงปี ๒๕๕๙ ว่ามีจำนวน 20 ราย โดยเฉลี่ยปีละ 4 ราย ในช่วงเวลานั้น  และนั่นก็เป็นสถานการณ์ที่เพิ่มความหวาดระแวงและไม่มั่นใจในกระบวนการยุติธรรมของไทย  มักเป็นการลอบสังหารโดยไม่สามารถระบุตัวผู้กระทำความผิดได้  เกือบทุกกรณีเป็นลอบสังหารอดีตผู้ต้องขังที่ได้รับการปล่อยตัวจากเรือนจำ

ลำดับที่ ชื่อ      วันที่เกิดเหตุ                                 ผลกระทบ      อดีตผู้ต้องขังเรือนจำ

1       นายรอมลี เจะเลอะ    06-ต.ค.-53   ถูกยิงเสียชีวิต                            ยะลา

2       นายมะสาวี มะสาและ  28-ม.ค.-54   ถูกยิงเสียชีวิต                            ยะลา

3       นายอับดุลเลอะ สาแม 17-ส.ค.-54   ถูกยิงเสียชีวิต                            สงขลา

4       นายสุกรี โซะ   20-ส.ค.-54   ถูกยิงได้รับบาดเจ็บ                            ปัตตานี

5       นายอับดุลเลอะ เจอะตีแม      2555 ถูกยิงเสียชีวิต                            ยะลา

6       นายลุกมาน ดอเลอะ   9 พฤษภาคม.2556          ถูกยิงเสียชีวิต            ปัตตานี

7       นายมะรอเซะ กายียุ    07-มิ.ย.-56   ถูกยิงเสียชีวิต                            ยะลา

8       นายอิสมะแอ ปาโอ๊ะมานิ       25-มิ.ย.-56          ถูกยิงเสียชีวิต            ปัตตานี

9       นายตอเหล็บ สะแปอิง 15-ก.ค.-56   ถูกยิงได้รับบาดเจ็บ            สงขลา

10     นายอับดุลรอฟา ปูแทน         14-ส.ค.-56          ถูกยิงเสียชีวิต            ปัตตานี

11     นายสามือลี เจะกอ     29-ส.ค.-56   ถูกยิงเสียชีวิต                           สงขลา

12     นายมูฮำหมัดมาโซ มามะ        25-ก.ย.-56          ถูกยิงเสียชีวิต          นราธิวาส

13     นายอับดุลมามะ สาแม 23-ม.ค.-57   ถูกยิงบาดเจ็บโดยเจ้าหน้าที่  สงขลา

14     นายเจะมุ มะมัน         03-ก.พ.-57   ถูกยิงบาดเจ็บ                            ปัตตานี

15     นาย มามะ ยามา        16-เม.ย.-57          เสียชีวิต                            นราธิวาส

16     นายมุกตาร์ อาลีมามะ  17-เม.ย.-57          เสียชีวิต                            ยะลา

17     นายอาดัม มะยีดี        21-ส.ค.-57          เสียชีวิต                            ยะลา

18     นายอาซัน มะแตหะ    12-พ.ย.-57          เสียชีวิต                            ยะลา

19     นายอาแซ นิเซ็ง         06-ธ.ค.๕๙          บาดเจ็บ                            ยะลา

20     นายยีเซะ ยูนุ๊ (บิดา ผู้ต้องหาคดีความมั่นคง)                            

สองปีของเหตุการณ์ปะทะนองเลือด

เหตุการณ์เมื่อวันที่ ๒๐ มกราคม ๒๕๖๕  เป็นอีกครั้งหนึ่งและเป็นครั้งแรกในปีพ.ศ.  ๒๕๖๕ ที่หน่วยงานความมั่นคง จ.ปัตตานีได้สังหารชาวบ้านที่เจ้าหน้าที่อ้างว่าเป็นแนวร่วมก่อความไม่สงบ 2 คน ที่ อ.สายบุรี หลังปิดล้อมพื้นที่และเจรจาให้มอบตัวนาน 4 ชั่วโมง กระทั่งผู้ก่อเหตุยิงตอบโต้จนเกิดการปะทะ  เจ้าหน้าที่รัฐจะอ้างว่าได้เสนอให้ออกมามอบตัวแล้ว โดยเชิญหัวหน้าส่วนราชการ ผู้นำศาสนา และผู้นำท้องที่เข้าร่วมเจรจา และเจ้าหน้าที่ก็อ้างว่าได้ดำเนินมาตรการจากเบาไปหาหนักโดยให้ผู้นำท้องถิ่นมาช่วยเจรจาให้ผู้ต้องหามอบตัวก่อนหน้าการปะทะ

เมื่อการเจรจาไม่เป็นผล ชาวบ้านที่ถูกติดตามอ้างว่ามีหมายจับได้วิ่งฝ่าออกมาจากบ้านได้ใช้อาวุธปืนยิงสวนออกมาเป็นระยะ ทำให้ฝ่ายความมั่นคงยิงตอบโต้ ทำให้นายมารวาน มีทอ อายุ 27 ปี และพวก เสียชีวิตรวม 2 คน ขณะที่เจ้าหน้าที่ ถูกยิงได้รับบาดเจ็บ 1 นาย  หลังเหตุการณ์สังหารฯ ทางเจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงก็จะระบุว่าผู้เสียชีวิตมีหมายจับคดีอาญาหรือหมายควบคุมตัวตามพรก.ฉุกเฉิน หรือแม้แต่ว่าตรวจสอบรายชื่อว่าเป็นผู้ต้องสงสัยหรือไม่หรือเป็นผู้บริสุทธิ์

มักมีรายงานว่าเจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงใช้กำลังที่เกินสัดส่วนในการจับกุมผู้ต้องสงสัยหรือบุคคลตามหมายจับ  ปิดล้อมบ้าน ป่า เกาะ  หรือหมู่บ้านกดดันให้เกิดการยิงปะทะกันขึ้น หลังจากที่มีเหตุการณ์ปิดล้อมที่จบลงด้วยการวิสามัญฆาตกรรมบ่อยครั้งในรอบสองปีที่ผ่านมา

ในระยะเวลาสองปีที่ผ่านมาพบปรากฎการณ์การแห่ศพของผู้เสียชีวิต และมีการประท้วงกรณีที่ร่างของผู้เสียชีวิตไม่สามารถส่งมอบให้กับญาติได้ทันเวลา 24 ชั่วโมง โดยพบว่านอกจากการสังหารผู้ต้องสงสัยด้วยการปฏิบัติการทหารที่ละเมิดสิทธิในชีวิตของประชาชน โดยขาดการตรวจสอบถ่วงดุลโดยกลไกยุติธรรมของไทยมาตลอด 18 ปีแล้ว ไม่สามารถนำคนผิดมาลงโทษได้ ผู้เสียหายไม่ได้รับการเยียวยา เครือข่ายองค์กรสิทธิมนุษยชนขอเรียกร้องให้ฝ่ายนโยบายของรัฐบาลรวมทั้งฝ่ายความมั่นคงยุติการปฏิบัติการสังหารประชาชนนอกระบบกฎหมายโดยทันที และดำเนินการแก้ไขสภาพปัญหาหลายประการตามข้อเสนอแนะทั้ง 10 ประการดังนี้

1.       การรับคืนศพ เพื่อประกอบศาสนกิจตามหลักศาสนาอิสลาม  เนื่องจากศาสนาอิสลามให้ทำการฝังศพเร็วที่สุดเท่าที่ทำได้  แต่การรับคืนศพ ในพื้นที่เป็นเรื่องล่าช้า  ไม่มีการแจ้งญาติอย่างชัดเจนว่ามีการนำศพไปที่ไหน อย่างไร  และไม่มีผู้ประสานงานกลาง และไม่มีเจ้าหน้าที่รัฐที่เกี่ยวข้อง สื่อสารโดยตรงกับญาติ

ข้อเสนอแนะ  อยากให้เจ้าหน้าที่รัฐ มีการสื่อสารอย่างเป็นขั้นตอนกับครอบครัว  และแจ้งจุดรับศพที่ชัดเจน ไม่กำกวม และไม่ปกปิดข้อมูลศพ

2.       การยึดทรัพย์สินของผู้เสียชีวิตหลังการปฏิบัติงาน

ข้อเสนอแนะ กรณีมีการยึดทรัพย์สิน เช่น เงิน โทรศัพท์ ทรัพย์สินส่วนตัว  ควรมีการเซ็นเอกสารกำกับ ทั้ง 2 ฝ่าย โดยทำเอกสาร 2 ชุด เก็บให้เจ้าหน้าที่ 1 ชุด  และญาติ 1 ชุด และควรคืนให้ญาติเมื่อสิ้นสุดการตรวจสอบ

3.       การชันสูตรพลิกศพในที่เกิดเหตุ  เนื่องจากการเข้าจุดเกิดเหตุของนิติวิทยาศาสตร์ ต้องรอหลังการปฏิบัติการของเจ้าหน้าที่ความมั่นคง ซึ่งไม่มีใครทราบว่า ศพถูกจัดฉากหรือไม่ อย่างไร (กรณีนี้เป็นข้อกังขาของประชาชนอย่างมาก) ในบริเวณจุดเกิดเหตุ  องค์กรอิสระ ไม่สามารถเข้าร่วมสังเกตการณ์การปฏิบัติงานได้ในระยะรัศมีที่เข้าร่วมสังเกตการณืได้

ข้อเสนอแนะ:  องค์กรอิสระ  ตัวแทนญาติ  และผู้นำศาสนา ต้องสามารถเข้าจุดตรวจสอบหลักฐาน  ในรัศมีที่กำหนดได้  เพื่อเข้าสังเกตการณ์การจัดเก็บหลักฐานให้ได้รับความเป็นธรรมและโปร่งใสที่สุด ตามขั้นตอนกระบวนการของกฎหมายมาตรา 150 มีเจ้าหน้าที่รัฐรวมสี่ฝ่าย คือตำรวจ อัยการ แพทย์ชันสูตร และฝ่ายปกครอง ต้องสามารถเข้าไปตรวจสอบสถานที่เกิดเหตุได้ ไม่ใช่เป็นการปฏิบัติการทางทหารฝ่ายเดียว

4.       การติดตั้งกล้องระหว่างการปฏิบัติงาน   เมื่อการปฏิบัติงาน มีแค่ข้อมูลฝั่งเดียว  การสรุปโดยฝ่ายความมั่นคงเองจึงไม่มีความน่าเชื่อถือ 

ข้อเสนอแนะ: สิ่งที่สามารถหยุดข้อกังขานี้ได้ คือการติดตั้งกล้องไว้บนหมวกหรือเสื้อที่ตัวเจ้าหน้าที่ขณะปฏิบัติงานด้วยในจำนวนที่มากพอ  เพื่อเป็นหลักฐานพิสูจน์ความบริสุทธิ์ใจ ว่าได้ปฏิบัติงานจากเบาไปหาหนักอย่างแท้จริง

5.       การใช้กำลังจากเบาไปหนัก ต้องเป็นไปตามหลักการใช้กำลังทางอาวุธ และงดการยิงไปยังจุดสำคัญของร่างกาย  เช่น สมองและหัวใจ ซึ่งเป็นจุดที่มุ่งหมายให้อีกฝ่ายเสียชีวิตทันที เป็นต้น การปิดล้อมตรวจค้นจับกุมตามหมายจับหรือที่อ้างว่ามีการเจรจาแต่ไม่ยอมมอบตัวพึงกระทำต่อเมื่อจะเกิดภัยอันตรายในขณะเผชิญเหตุการณ์เท่านั้น  ผู้ต้องสงสัยผู้ต้องหาตามหมายจับไม่ใช่พลรบที่จะสามารถใช้กำลังทหารกดดันให้เกิดการตอบโต้ทางทหาร

ข้อเสนอแนะ: ขอให้ฝ่ายความมั่นคงแยกแยกการบังคับใช้กฎหมายของตนด้วยความเข้าใจว่า การปะทะกับผู้ต้องสงสัยพึ่งกระทำได้ด้วยเหตุป้องกันตัวตามกฎหมายอาญาเท่านั้น  ไม่ใช่การใช้กำลังจากเบาไปหาหนักซึ่งเป็นกฎการสู้รบในสภาวะสงคราม  จังหวัดชายแดนใต้ไม่ใช่พื้นที่สงครามแต่รัฐไทยไม่ยกเลิกกฎอัยการศึกเพราะเป็นเหตุผลทางการเมืองซึ่งสร้างความเสียหายในการแก้ไขปัญหาความขัดแย้งในพื้นที่สามจังหวัดชายแดนใต้และการเจรจาสันติภาพ

6.       การซ่อมแซมจุดเกิดเหตุหลังการปฏิบัติงานทันที   เช่น   การซ่อมแซมบ้านที่เกิดเหตุ

ข้อเสนอแนะ:  ควรมีการซ่อมแซมหลังได้รับคำสั่งจากพนักงานสอบสวนและได้เก็บหลักฐานทางนิติวิทยาศาสตร์แล้วเท่านั้น  มิใช่การปกปิดการกระทำหรือใช้กำลังเกินกว่าเหตุของเจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงหรือการทำลายพยานหลักฐาน  เนื่องจากการตรวจสอบสถานที่เกิดเหตุเป็นหลักฐานสำคัญของพนักงานสอบสวนและพนักงานอัยการในคดีไต่สวนการตายว่าเจ้าหน้าที่ฝ่ายความมั่นคงได้ใช้กำลังเกินกว่าเหตุหรือไม่โดยจะเป็นการพิจารณาคดีชันสูตรที่ศาลจังหวัดที่เกิดเหตุในทุกกรณี

7.       การชันสูตรศพโดยแพทย์ในที่เกิดเหตุ ตามขั้นตอนกระบวนการของกฎหมายมาตรา 150 มีเจ้าหน้าที่รัฐรวมสี่ฝ่าย คือตำรวจ อัยการ แพทย์ชันสูตร และฝ่ายปกครอง ต้องสามารถเข้าไปตรวจสอบสถานที่เกิดเหตุได้ ไม่ใช่เป็นการปฏิบัติการทางทหารฝ่ายเดียว 

ข้อเสนอแนะ:   แพทย์นิติเวช  ควรลงไปในที่เกิดเหตุ  เพื่อดูท่าทาง และสภาพศพในสถานการณ์จริง  เพื่อความไม่คลาดเคลื่อนของการชันสูตร  ที่อาจเป็นหลักฐานว่า  เป็นการปฏิบัติงานที่เกินเหตุหรือไม่ เนื่องจากในพื้นที่  ศพจะต้องรับการตรวจที่โรงพยาบาล (ซึ่งขั้นตอนนี้ใช้เวลาค่อนข้างนาน มากกว่า 5 ชั่วโมง และเป็นเหตุผลหนึ่งที่การฝังศพเป็นไปอย่างล่าช้า)

8.       การแถลงการณ์โดยสำนักข่าวของหน่วยความมั่นคงหลังการปฏิบัติงาน และมีการส่งต่อให้สื่อกระแสหลักเผยแพร่ต่อ   ปัญหานี้ เท่ากับว่า เจ้าหน้าที่รัฐไปกล่าวหาเขาว่าเป็นผู้ร้ายจริงๆ  โดยที่ตัวเขาเอง ไม่สามารถแสดงข้อเท็จจริงใดๆ  เนื่องจาก เสียชีวิตไปแล้ว การเผยแพร่ข่าวโดยปราศจากการคัดกรองเป็นการให้ร้ายอย่างหนึ่ง และทำให้เกิดอคติต่อมุสลิมได้

ข้อเสนอแนะ  ควรงดการเผยแพร่ข่าวฝ่ายเดียว ควรให้องค์กรที่ไม่มีส่วนได้ส่วนเสีย ที่เข้าร่วมสังเกตการณ์ในรัศมีที่กำหนด เป็นผู้สื่อสารเพื่อความเป็นกลางที่สุด

9.       การขอโทษ   หากพบว่า การปฏิบัติงานของหน่วยงานของตนเป็นการใช้กำลังเกินความจำเป็นจนถึงขั้นเสียชีวิตของอีกฝ่าย หรือทำเกินกว่าเหตุ  ก็ควรมีการขอโทษต่อสาธารณะ และปรับปรุงหน่วยงานตัวเอง  ไม่ให้มีเหตการณ์ซ้ำๆเกิดขึ้นอีก

10.    การอบรมและให้ความรู้สิทธิมนุษยชนแก่เจ้าหน้าที่รัฐ จากการปฏิบัติงานในพื้นที่ 3 จังหวัดชายแดนภาคใต้ หลายครั้ง การปฏิบัติงานของเจ้าหน้าที่รัฐ ไม่คำนึงถึงหลักสิทธิมนุษยชน และสะท้อนให้เห็นว่า  มีความจำเป็นต้องอบรมเจ้าหน้าที่ทหารชั้นปฏิบัติงานให้คำนึงถึงหลักสิทธิมนุษยชนด้วย

ข้อเสนอแนะ   ควรอบรมเจ้าหน้าที่ความมั่นคงในชั้นปฏิบัติงานให้มีความรู้ด้านสิทธิมนุษยชนโดยหน่วยงานภายนอกเช่น คณะกรรมการสิทธิมนุษยชน คณะกรรมการกาชาดสากล หรือสำนักงานข้าหลวงใหญ่ด้านสิทธิมนุษยชนแห่งองค์การสหประชาชาติ เป็นต้น

รายชื่อผู้เสียชีวิตและวันเวลาของเหตุการณ์ ตั้งแต่มกราคม 2563 -มกราคม 2565

หมายเหตุ:  รายชื่อเหล่านี้ไม่รวมผู้เสียชีวิตในการควบคุมตัวตามกฎหมายพิเศษในพื้นที่จังหวัดชายแดนใต้

	ลำดับ	ชื่อ	สกุล	อายุ	จังหวัด	วันที่เกิดเหตุ	เดือน	ปี
ปี 2565	1	มารวาน	มีทอ	32	ปัตตานี	20	มกราคม	2565
	2	รอซาลี	เจะเลาะ	44	ปัตตานี	20	มกราคม	2565
ปี 2564	3	สมันดี	สะนิ		ปัตตานี	20	มีนาคม	พ.ศ.2564
	4	มะรอฟาอา	เจะอาลี	32	นราธิวาส	23	เมษายน	พ.ศ.2564
	5	อีลียัส	เวาะกา		ยะลา	4	เมษายน	พ.ศ.2564
	6	รีสวัน	เจะโซะ		ยะลา	4	เมษายน	พ.ศ.2564
	7	ซูไร	ดิน	30	นราธิวาส	11	พฤษภาคม	พ.ศ.2564
	8	อัมรัน	มะหิเละ	28	ปัตตานี	21	มิถุนายน	พ.ศ.2564
	9	อาดือเระ	มันปุเตะ	31	สงขลา	21	มิถุนายน	พ.ศ.2564
	10	อัมรี	มะมิง	27	ปัตตานี	5	กรกฎาคม	พ.ศ.2564
	11	คูไมดี	รีจิ	33	ปัตตานี	5	กรกฎาคม	พ.ศ.2564
	12	สุไลมาน	ดอเลาะ	33	ปัตตานี	10	กรกฎาคม	พ.ศ.2564
	13	อาซมาน	สะมะแอ	31	ปัตตานี	10	กรกฎาคม	พ.ศ.2564
	14	รอซาลี	หลำโซะ	20	สงขลา	2	สิงหาคม	พ.ศ.2564
	15	นาย สุกกรี	สาอิ	34	ปัตตานี	30	สิงหาคม	พ.ศ.2564
	16	นาย อัฎฮาร์	ยูกะ	N/A	นราธิวาส	3	ตุลาคม	พ.ศ.2564
	17	นาย ฮอาซัน	สามะ	N/A	นราธิวาส	3	ตุลาคม	พ.ศ.2564
	18	นาย อับดุลเลาะ	อูแล	N/A	นราธิวาส	3	ตุลาคม	พ.ศ.2564
	19	นาย บารูวัน	กือจิ	35	นราธิวาส	3	ตุลาคม	พ.ศ.2564
	20	นาย มะสุกรี	อูแล	43	นราธิวาส	3	ตุลาคม	พ.ศ.2564
	21	นาย ซูเฟียน	ยูโซะ	–	นราธิวาส	3	ตุลาคม	พ.ศ.2564
	22	นาย อิสมาแอ	เจะนุ	–	นราธิวาส	3	ธันวาคม	พ.ศ.2564
	23	นาย อาดีนันท์	ซือรี	28	ปัตตานี	24	ธันวาคม	พ.ศ.2564
	24	ซาการียา	ยูโซะ	29	ปัตตานี	24	ธันวาคม	พ.ศ.2564
ปี 2563	25	อับดุลฮาดี	อาบูดาโอ๊ะ	–	จ.นราธิวาส	12	มกราคม	พ.ศ.2563
	26	ยากี	เวาะงอย	–	จ.นราธิวาส	23	กุมภาพันธ์	พ.ศ.2563
	27	มากะลูดิง	อูเซ็ง	–	จ.นราธิวาส	23	กุมภาพันธ์	พ.ศ.2563
	28	เจ๊ะลีมา	ลาเต๊ะบือริง	–	จ.นราธิวาส	23	กุมภาพันธ์	พ.ศ.2563
	29	มูฮามะซูลกีฟลี	สือแม	–	จ.นราธิวาส	23	กุมภาพันธ์	พ.ศ.2563
	30	อาฮาร์	สะอิ	–	จ.นราธิวาส	23	กุมภาพันธ์	พ.ศ.2563
	31	อาแว	สามะ	–	จ.นราธิวาส	24	กุมภาพันธ์	พ.ศ.2563
	32	วอเงาะ	วอเงาะ	–	จ.ปัตตานี	7	มีนาคม	พ.ศ.2563
	33	วอเฮง	ฮารง	–	จ.ยะลา	8	มีนาคม	พ.ศ.2563
	34	คามิส	คามิส	–	จ.ยะลา	17	มีนาคม	พ.ศ.2563
	35	อัซฮา	ตือง๊ะ	–	จ.ยะลา	17	มีนาคม	พ.ศ.2563
	36	จินดาเพ็ชร	จินดาเพ็ชร	–	จ.ยะลา	17	มีนาคม	พ.ศ.2563
	37	คามิส	คามิส	–	จ.ยะลา	18	มีนาคม	พ.ศ.2563
	38	ยูโซะ	แมะตีเมาะ	–	จ.ปัตตานี	30	เมษายน	พ.ศ.2563
	39	มะตามีซี	สาอิ	–	จ.ปัตตานี	30	เมษายน	พ.ศ.2563
	40	มะนาเซ	ไซร์ดี	–	จ.ปัตตานี	30	เมษายน	พ.ศ.2563
	41	มะไซดี	แวสุหลง	–	จ.ปัตตานี	17	มิถุนายน	พ.ศ.2563
	42	อันวา	ดือราแม	–	จ.ปัตตานี	3	กรกฎาคม	พ.ศ.2563
	43	มะซูกี	สารูเม๊าะ	–	จ.ยะลา	15	สิงหาคม	พ.ศ. 2563
	44	อันวา	กอแล	–	จ.ปัตตานี	15	สิงหาคม	พ.ศ. 2563
	45	มาสุวัน	กะจิ	–	จ.ปัตตานี	15	สิงหาคม	พ.ศ. 2563
	46	อาหามะ	จาจ้า	–	จ.ปัตตานี	15	สิงหาคม	พ.ศ. 2563
	47	อะมะ	ดือเระห์	–	จ.ปัตตานี	15	สิงหาคม	พ.ศ. 2563
	48	ลุตฟี	บาเหะ	–	จ.ปัตตานี	15	สิงหาคม	พ.ศ. 2563
	49	อิสมาแอ	แลแร	–	จ.ปัตตานี	15	สิงหาคม	พ.ศ. 2563
	50	อัซมัน	เจ๊ะมิง	–	จ.สงขลา	7	กันยายน	พ.ศ. 2563
	51	เจะอารง	บาเฮง	–	จ.สงขลา	7	กันยายน	พ.ศ. 2563